İşçinin fazla çalışması ve ücreti

Bir işçinin haftada en fazla toplam 45 saat çalışır. Bu süreden fazla çalışması halinde fazla çalışmış olur. (Bu fazla çalışma ücreti hesaplanırken haftalık toplam çalışma süresinden öğle tatili ve dinlenme-çay mola süreleri düşülür. Kalan süre 45 saatten fazla ise işçi fazla çalışmış olur.)

İşçi fazla çalışma ücretini, normal çalışmadaki saat ücretinin 1,5 katı olarak alır.

İşçinin yıllık toplam fazla çalışma süresi en fazla 270 saattir. Ancak, bundan fazla çalışması halinde de işçi fazla çalışma ücretini alabilir.

İşçinin fazla çalışma yapması, işçinin onayına bağlıdır. İşçinin rıazsı olmadan, işçiye fazla mesai yaptırılamaz. Aksi halde işçinin iş akdini haklı olarak fesih hakkı doğar.

Fazla çalışma her türlü delille, ancak özellikle tanık beyanlarıyla tespit edilir.

FAZLA ÇALIŞMA KANUN MADDESİ

4857 Sayılı İş Kanununda “fazla çalışma ve fazla çalışma ücreti” aşağıdaki gibi tarif edilmiştir.

Fazla çalışma ücreti
Madde 41 – Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır. 63 üncü madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı
hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda toplam kırkbeş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.
Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.
Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırkbeş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırkbeş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir
saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir.
Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.
İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır.
63 üncü maddenin son fıkrasında yazılı sağlık nedenlerine dayanan kısa veya sınırlı süreli işlerde ve 69 uncu maddede belirtilen gece çalışmasında fazla çalışma yapılamaz.
Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir.
Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz.
(Ek fıkra: 10/9/2014-6552/4 md.) Bu Kanunun 42 nci ve 43 üncü maddelerinde sayılan hâller dışında yer altında maden işlerinde çalışan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.
(Ek fıkra: 10/9/2014-6552/4 md.) Yer altında maden işlerinde çalışan işçilere, bu Kanunun 42 nci ve 43 üncü maddelerinde sayılan hâllerde haftalık otuz yedi buçuk saati aşan her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yüzden az olmamak üzere arttırılması suretiyle ödenir. (1)(2)
Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmaların ne şekilde uygulanacağı çıkarılacak yönetmelikte gösterilir.

FAZLA ÇALIŞMAYA DAİR BİR EMSAL KARAR

Yargıtay emsal kararlarına göre fazla çalışma ve fazla çalışma ücreti şu şekildedir.

9. Hukuk Dairesi         2016/12962 E.  ,  2020/1862 K.

“İçtihat Metni”

MAHKEMESİ :İŞ MAHKEMESİ

Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmekle, temyiz taleplerinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:


YARGITAY KARARI

A) Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle ;müvekkilinin 16/05/2007 tarihinde davalı iş yerinde yetkili yardımcı olarak işe başladığını, 2009 yılına kadar aralıksız çalıştığını, günde 3 saat fazla mesai yaptığını, resmi tatiller ve genel tatillerde çalıştığını, 08/10/2009 tarihinde doğum iznine ayrıldığını, sonrasında aynı şekilde çalışmaya devam ettiğini, ancak anne şiftinden dolayı resmi tatil ve genel tatillerde çalışmadığını, 2 yılda bir terfi verilmesi gerekirken verilmediğini, bir yıllık izninin kullandırılmadığını, … 21. Noterliğinin 21/11/2013 tarih ve 39375 yevmiye numaralı ihtarı iş akdini 1475 SK. 14/5 maddesi gereğince emeklilik nedeniyle haklı nedenle feshettiğini ileri sürerek, kıdem tazminatı,fazla mesai ücreti,yıllık izin,cumartesi çalışma ücreti ve ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacaklarını istemiştir.
B) Davalı Cevabının Özeti:
Davalı vekili cevap dilekçesinde özetle, emeklilik şartlarının oluşmadığını, iradesinin istifa olduğunu, başka bir iş yerinde çalışıp çalışmadığının araştırılması gerektiğini, iş yerinde fazla çalışma yapabilecek ünvanların belirlendiğini, davacının bunlardan biri olmadığını, hizmet sözleşmesinde fazla çalışmanın ücret dahil olduğunun belirtildiğini, zaman aşımı itirazlarının bulunduğunu, ücretlerin bankaya ödendiğini ve hiçbir itirazı kayıt olmaksızın tahsil edildiğini, yıllık izin alacağının ödendiğini, pazar gününün hafta tatili olduğunu, cumartesi günü çalışma ücreti ve genel tatil ücreti talebinin reddinin gerektiğini savunarak,davacının reddini savunmuştur.
C) Yerel Mahkeme Kararının Özeti:
Mahkemece özetle; SGK kayıtları,toplanan delillerin değerlendirilmesinde; davacının davalı işverenlikte 16/05/2007-21/11/2013 tarihleri arasında 6 yıl 6 ay 5 gün çalıştığı,davacının giydirilmiş brüt 2.710,16 TL olduğunun anlaşıldığı, Yargıtayın istikrar kazanan son uygulamalarına göre iş akdini emeklilik nedeniyle sona erdiren işçinin bir başka bir iş yerinde çalışmaya başlamış olması yasal hak olan emeklilik nedeniyle iş akdinin sona erdirmesini hükümsüz kılmayacağı,buna göre işçi yasal hakkını kullanmış olması nedeniyle kıdem tazminatına hak kazanmış olup başka bir iş yerinde yeniden işe girmiş olması bu alacağın ödenmemesi sonucunu doğurmayacağı,haftalık gerçekleşen 46 saatlik çalışmasının 5 saatinin fazla sürelerle çalışma, 1 saatinin fazla çalışma olarak gerçekleştiği, yine davacı tarafça cumartesi günleri çalışmaları için ayrı bir talep ileri sürüldüğünden cumartesi çalışmasına yönelik toplam 2 saat çalışmanın hesaplama dışı bırakılması suretiyle 4 saatlik fazla çalışma süresine dair yapılan hesaplama mahkemece yeterli görülerek hüküm altına alındığı,davacının cumartesi çalışma ücreti talebinde bulunduğu,davacının 4 haftada bir cumartesi 8 saat olmak üzere , ortalama her cumartesi bir saat fazla süreli çalışma ve bir saat fazla çalışma olmak üzere iki saat çalışma yaptığına ilişkin hesaplamanın mahkemece uygun görüldüğü,davacının çağrı merkezi gibi sürekli çalışan bir bölümde çalışıyor olması nedeniyle ulusal bayram ve genel tatil günlerinde de nöbetleşe çalıştığının anlaşıldığı,davacıya fiilen kullandığı yıllık izinlerinin haricinde Aralık 2013 ayı bordrosu ile ödeme yapıldığı anlaşılmakla davacının bakiye yıllık izin alacağının kalmadığı gerekçesi ile reddine karar verilmiştir.
D) Temyiz:
Kararı davalı temyiz etmiştir.
E) Gerekçe:
1- Dosyadaki yazılara, toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre davalı vekilinin aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2- Somut uyuşmazlıkta bireysel veya toplu iş sözleşmesinde aksine bir hüküm bulunmadığı sürece işçi ile işveren arasında kararlaştırılan aylık maktu ücret haftalık 45 saat çalışmanın karşılığıdır.Dosyada mevcut bireysel iş sözleşmesi incelendiğinde haftalık çalışma süresinin 40 saat olarak kararlaştırıldığına ilişkin hüküm yoktur.Açıklanan nedenle bilirkişinin davalı işyerindeki haftalık çalışma saatini 40 saat olarak kabulü hukuki dayanaktan yoksundur.
Dosyadaki bilgi ve belgelerden davacının davalı işyerinde ayda bir yaptığı anlaşılan cumartesi çalışması da gözetildiğinde ortalama haftada 46 saat çalıştığı ve 1 saat fazla mesai yaptığı anlaşılmaktadır.Haftada bir saat fazla mesainin karşılığı bilirkişi tarafından 960,91 TL olarak hesaplanmış olup,%30 takdiri indirim sonrası davacının talep ettiği fazla mesai alacağının 672,64 TL olarak kabulü ve cumartesi çalışması fazla mesai hesabında değerlendirildiğinden ayrıca istenen cumartesi çalışması alacağı talebinin ise reddi gerektiğinin düşünülmemesi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
F) Sonuç:
Temyiz olunan kararın, yukarıda yazılı sebepten dolayı BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine 11.02.2020 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.